8 maja, w Europie Zachodniej obchodzony jako Dzień Zwycięstwa. Choć zakończenie wojny przyniosło kres niemieckiej okupacji i ogromnym cierpieniom, Polska nie odzyskała pełnej wolności. Zamiast tego znalazła się pod wpływem Związku Radzieckiego, a wielu żołnierzy walczących na Zachodzie nie mogło wrócić do ojczyzny bez ryzyka represji. Dla Polaków był to więc dzień gorzkiego zwycięstwa.

Podczas wojny edukacja, nauka i oświata poniosły ogromne straty. W czasie wojny zniszczono tysiące szkół, bibliotek i uczelni wyższych. Wielu wybitnych nauczycieli, profesorów i naukowców zostało zamordowanych, a inni zginęli w obozach koncentracyjnych, na Syberii lub w powstaniach. Całe pokolenie dzieci i młodzieży zostało pozbawione dostępu do regularnej nauki — uczyli się w tajnym nauczaniu lub nie mieli możliwości nauki.

Dziś, po latach walki o wolność i prawdę, możemy uczyć się w szkołach bez strachu, zdobywać wiedzę i rozwijać się w warunkach swobody i pluralizmu. Symboliczne jest, że właśnie 8 maja, gdy świat obchodzi rocznicę zakończenia najkrwawszego konfliktu w dziejach, polscy uczniowie przystępują do egzaminu dojrzałości. To świadectwo ciągłości – zniszczone kiedyś szkoły znów tętnią życiem, a młodzi ludzie budują swoją przyszłość dzięki temu, że mogą się uczyć w pokoju. Pamięć o przeszłości, połączona z troską o przyszłość, to najlepszy hołd, jaki możemy oddać tamtemu pokoleniu.

GP, grafika – Instytut Pamięci Narodowej